ბუნებრივი საათები
“მზის საათი”
სანამ ახლანდელ საათებს გამოიგონებდნენ, ადამიანები დროს მზის საათებით იგებდნენ. ცნობილია, რომ მზე ამოდის აღმოსავლეთით და ჩადის დასავლეთით. მართალია, ზუსტად აღმოსავლეთით და ზუსტად დასავლეთით ეს ხდება მხოლოდ წელიწადში ორჯერ: 21 მარტსა და 23 სექტემბერს. ზაფხულში მზე ამოდის ჩრდილო–აღმოსავლეთით და ჩადის ჩრდილო–დასავლეთით. ზამთარში მნათობი ამოდის სამხრეთ–აღმოსავლეთით და ჩადის სამხრეთ–დასავლეთით.
დილით და საღამოთი
მზე ჰორიზონტიდან დაბლა დგას. ჩრდილები ამ დროისათვის გრძელია. დღის განმავლობაში ჩრდილის
მიმართულება განუწყვეტლივ იცვლება. ჩრდილი ყველაზე მოკლეა შუადღისას და ამ დროისათვის
იგი ზუსტად ჩრდილოეთს მიგვანიშნებს.
ჩავაჭოთ მიწაში საკმაოდ
მაღალი ჯოხი. შემოვხაზოთ მის გარშემო წრე. მასზე აღვნიშნოთ აღმოსავლეთი, ჩრდილოეთი
და დასავლეთი. აღმოსავლეთი და დასავლეთი შევაერთოთ სწორი ხაზით. წრე გაიყოფა ზუსტად
ორ ნაწილად. ახლა ჩრდილოეთის ნახევარი წრე გავყოთ 12 თანაბარ ნაწილად. შემდეგ, დასავლეთიდან
მოყოლებული, თითოეულ ხაზთან დავწეროთ ციფრები 6–დან 12–მდე. რიცხვი 12 უნდა ემტხვეოდეს
ნიშან “ჩრდილოეთს”. ამის შემდეგ დავუკვირდეთ ჯოხიდან ჩრდილის მოძრაობას. ჩრდილი, ზუსტად
საათის ისრის მსგასად, გვიჩვენებს, თუ რომელი საათია. აი, ამგვარად აკეთებდნენ ერთ
დროს მზის საათებს. ცნობილია, ჯოხის დახმარებით მზის სხივებით დროის გაგების სხვა წესებიც.
როგორც ვიცით, ერთ–ერთი მათგანია გელათის დიდებულ ტაძარზე ჩვენი წინაპრების მიერ გაკეთებული
მზის საათი.
მზის საათი მთლად
ზუსტი არ არის. თანამედროვე საათის გარეშე დროის ზუსტი გაგება შეუძლიათ ასტრონომებს
ვარსკვლავების მდებარეობის მიხედვით. ეს ძალიან ძნელი საქმეა და მას მხოლოდ სპეციალისტები
ახერხებენ.
“ყვავილების საათი”
მოახლოებული უამინდობის მიმართ დიდად მგრძნობიარენი არიან მცენარეები. ამ დროს ისინი უფრო მძაფრად აფრქვევენ სურნელს, ხურავენ გვირგვინის ფურცლებს. ყვავილები “შეწყობილები” არიან მათ დამამტვრიანებელ მწერებთან. სანამ მწერებს სძინავთ, ანდა უამინდობისას თავშეფარებულები არიან, ყვავილები დახურულია. მცენარეთა ეს “ეშმაკობა” ჯერ კიდევ 18–ე საუკუნეში შეამჩნია გამოჩენილმა შვედმა ბიოლოგმა კარლ ლინემ. მეცნიერმა ჩრდილოეთის განედის 600 პირველმა მოაწყო “ყვავილების საათი”. აი, ამ საათის ზოგიერთი მონაცემი: 3–დან 5 საათამდე იშლება ფამფარა, 4–5 საათებში – ველური ვარდკაჭკაჭა, სალათა და ყვითელი ღიჭა. საინტერესოა ის დროც, როდესაც მცენარეები ყვავილებს ხურავენ. 8–10 საათზე იხურება ბაბუაწვერა, 9–10 საათზე – ფამფარა, 10–ზე ვარდკაჭკაჭა, სალათადა ყვითელი ღიჭა, 12–ზე გულყვითელა, 13–ზე ციმციმა, 17–ზე ხარნუყა, 19–20 საათებში ყვითელი შროშანი.
No comments:
Post a Comment